Niemand weet precies waarom spliterwten zich zo koppig gedragen. Ze liggen daar droog en onschuldig in de zak, maar zodra je ze wilt temmen voor een fatsoenlijke erwtensoep, beginnen ze aan een spel van verleiding en macht. Want spliterwten laten zich niet dwingen. Ze willen aandacht. Tijd. En soms… een lange, natte nacht.

De één zweert bij weken: twaalf uur onder water, alsof je ze langzaam moet laten ontdooien uit een diepe, peulvruchtige droom. De ander lacht erom, gooit ze droog de pan in en zegt stoer: “Komt wel goed, gewoon langer koken.” En dan zijn er de mystici — meestal oudere vrouwen met een houten lepel en een geheimzinnige glimlach — die fluisteren dat het allemaal afhangt van gevoel. Van luisteren. Van weten wanneer de erwt zich opent.

Feit is: spliterwten hoeven niet geweekt te worden, maar ze vinden het wel lekker. Zonder weken hebben ze een kooktijd van anderhalf tot drie uur of nog langer (oudere spliterwten) nodig om zacht, romig en bereidwillig te worden. Met weken? Dan geven ze zich sneller over. Een uurtje sudderen, soms zelfs minder. Het is geen exacte wetenschap, het is een relatie. Te veel hitte en ze vallen uit elkaar. Te weinig aandacht en ze blijven hard in het midden — frustrerend voor iedereen.

En precies daar zit de mystiek: erwtensoep is geen gerecht dat je haastig maakt. Het is een langzaam spel van water, warmte en geduld. Net lang genoeg om je te laten twijfelen. Net dik genoeg om je lepel rechtop te laten staan. En als het eindelijk klopt, weet je het meteen. Niet omdat de klok het zegt, maar omdat de pan het fluistert.

De spliterwt heeft een verrassend lange en interessante geschiedenis, die nauw verbonden is met landbouw, armoede, scheepvaart en volkskeukens.

Oorsprong
Spliterwten zijn gedroogde velderwten (Pisum sativum) waarvan het velletje is verwijderd en die daarna zijn gespleten. Erwten behoren tot de oudste gecultiveerde gewassen ter wereld. Archeologische vondsten tonen aan dat ze al meer dan 8.000 jaar geleden werden verbouwd in het Midden-Oosten (de Vruchtbare Sikkel), samen met linzen en kikkererwten.

Oudheid
– In het oude Egypte, Griekenland en Rome waren gedroogde erwten een belangrijk basisvoedsel.
– Ze waren goedkoop, lang houdbaar en voedzaam: ideaal voor soldaten, zeelieden en arme bevolkingsgroepen.
– De Romeinen verkochten erwtenpap al op straat, een vroege vorm van fastfood.

Middeleeuwen
– In Europa werden erwten (en dus ook spliterwten) een essentieel onderdeel van het dieet, vooral in de winter.
– Vlees was schaars en duur; peulvruchten leverden eiwitten.
– Erwtenpap en erwtensoep waren standaardkost in kloosters en bij boeren.
– Het splijten van erwten maakte ze sneller gaar en beter verteerbaar.

Nederland en Noord-Europa
– In Nederland werden spliterwten vooral populair vanaf de 16e–17e eeuw.
– Ze pasten perfect bij het koude klimaat en de sobere Hollandse keuken.
– Snert (erwtensoep) werd hét nationale gerecht: dik, voedzaam en geschikt om dagenlang opnieuw op te warmen.
– Spliterwten waren ook geliefd aan boord van schepen van de VOC vanwege de lange houdbaarheid.

Industriële tijd
– In de 19e eeuw zorgde mechanisatie ervoor dat erwten efficiënter konden worden gespleten en verwerkt.
– Spliterwten werden een vast product in kruidenierswinkels en later supermarkten.
– Ze golden lang als “armeluiseten”, maar bleven populair vanwege hun voedingswaarde.

Tegenwoordig
– Spliterwten maken een comeback dankzij interesse in plantaardige eiwitten, duurzaamheid en traditionele gerechten.
– Ze worden wereldwijd gebruikt: van Indiase dals tot Scandinavische soepen.
– Rijk aan eiwit, vezels en mineralen, en nog steeds spotgoedkoop.

Leuk weetje
Groene en gele spliterwten komen van dezelfde plant; het verschil zit in de variëteit en rijpheid, niet in een andere soort.

Ingrediënten: 2 liter water, 500 gram spliterwten, speklap, schouderkarbonade, rookworst, prei, wortel, 2 uien, halve knolselderij, 1 bosje selderijblad, 1 laurierblaadje, peper, bouillonblokje, 

Voeg gesneden rookworst toe aan de soep. Laat het geheel nog een 15 minuten sudderen, roer af en toe, en breng op smaak met peper en eventueel een bouillonblokje voordat je serveert.

Het geheim van perfect gekookte spliterwten ligt in het weken of wellen van de spliterwten. Was de spiterwten en laat ze een nacht (12 uur) in koud water staan voor een romige textuur.

Sexy tips & tricks voor spliterwten (op waarheid gebaseerd)

1. Laat ze eerst ontspannen
Spliterwten die direct de hete pan in gaan, doen moeilijk. Geef ze liever eerst een lange, rustige week (8–12 uur in koud water). Ze worden zachter, ontvankelijker en koken daarna merkbaar sneller. Niet verplicht — wel verleidelijk.

2. Warm ze langzaam op
Gooi spliterwten nooit meteen op hoog vuur. Breng ze langzaam aan de kook. Te snel, te heftig en ze schrikken dicht. Laag vuur, deksel half erop: zo komen ze vanzelf los.

3. Raak ze af en toe aan
Roeren is geen formaliteit. Af en toe met een houten lepel langs de bodem, zacht maar beslist. Niet alleen tegen aanbranden — spliterwten houden ervan om aandacht te krijgen.

4. Zout pas op het juiste moment
Zout aan het begin maakt ze koppig en hard. Wacht tot ze bijna zacht zijn. Dán pas kruiden. Timing is alles; te vroeg verpest de sfeer.

5. Tijd > kracht
Wil je romigheid? Geen blender nodig. Gewoon lang genoeg laten sudderen. Spliterwten geven zich vanzelf over als je ze de tijd geeft. Dwingen werkt zelden.

6. Vet maakt alles beter
Een beetje rookworstvet, spek, of zelfs een klont boter aan het eind zorgt voor glans en diepte. Spliterwten worden er… gewilliger van.

7. Laat ze nagenieten
Erwtensoep is altijd beter de volgende dag. Afkoelen, rusten, opnieuw opwarmen. Net als bij echte verleiding: haast bederft alles.